Rozwój mowy dziecka

Rozwój mowy każdego dziecka zależy od czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Składają się na nie zarówno uwarunkowania genetyczne, specyficzne cechy i właściwości organizmu, jak i kontakt ze środowiskiem społecznym, czyli z innymi ludźmi, najczęściej z rodzicami. Język ma szansę w pełni się rozwinąć, gdy oba te czynniki w sposób optymalny nawzajem się przenikają. W przebiegu rozwoju mowy wyodrębnia się pewne etapy, okresy o ustalonej kolejności. 

Okres melodii- od narodzin do 1. roku życia

Dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą elementów prozodycznych, do których należą: melodia, akcent, rytm, wysokość, barwa i dynamika dźwięku. W 2.- 3. miesiącu życia dziecko zaczyna głużyć, gruchać – tak nazywamy zachowania przedwerbalne, które  charakteryzują się wydawaniem przez dziecko dźwięków gardłowych podobnych do głosek kk, gg, aa, uu, guu. Jest to przypadkowy efekt ruchu aparatu artykulacyjnego oraz kończyn górnych i dolnych. Dziecko całym ciałem wyzwala energię. Towarzyszą temu pozytywne uczucia dziecka, uśmiech lub śmiech. Około 4. miesiąca życia następuje rozkwit głużenia, kiedy to nabiera ono linii melodycznej ojczystego języka. W 5.-6. miesiącu życia głużenie przechodzi w gaworzenie, czyli powtarzanie dźwięków i sylab usłyszanych z otoczenia. Dziecko bawi się wydobywaniem z siebie dźwięków. Na tym etapie realizuje samogłoski ustne oraz spółgłoski p, b, t, d, k, g, m, n. W tym okresie ćwiczy sprawności słuchowe oraz kształtuje kinestezję artykulacyjną. W 7.-8. miesiącu życia dziecko reaguje na znaczenie mowy. Rozumie te wyrazy, które najczęściej słyszy, które są proste; wtedy zaczyna się kształtować słuch fonematyczny. Rozumienie znacznie wyprzedza mowę czynną. Pod koniec tego okresu pojawia się echolalia, dojrzała forma gaworzenia – dziecko powtarza sylaby i całe wyrazy.

Okres wyrazu- od 1. do 2. roku życia 

Rozwija się słownictwo bierne i czynne. W tym okresie następuje rozwój pamięci, uwagi, spostrzegawczości i ogólny rozwój fizyczny. To automatycznie wiąże się z powiększaniem słownika dziecka. Zawiera on wtedy kilkadziesiąt wyrazów, głównie rzeczowników. Są one często zniekształcane, dziecko odtwarza ogólny zarys wyrazu, np. pierwszą sylabę (ba – baba, da –daj, mi – miś).  W tym okresie uczy się ono łączyć wyrazy w zlepki wyrazowe, proste zdania, np.: mama kaka/ mama kaczka, bumbum tu/ samochód tu, mimi pić/ ja Michał chcę pić.

Okres zdania od 2. do 3. roku życia 

Pojawiają się pierwsze dwuwyrazowe zdania twierdzące: Tata idzie; zdania pytające: co to?, jaki?; rozkazujące: dai mi, ale ja chcę. W wypowiedziach dziecka można dostrzec pewne kategorie gramatyczne, chociaż obserwuje się wiele form niewłaściwych, które z czasem ulegną poprawie, np.: dzie jest nozićka?, nie mam kiesionka, mój Julka. Głoski są jeszcze zmiękczane, ale pod koniec 3. roku życia dziecko powinno opanować wymowę  samogłosek nosowych ą, ę i spółgłosek k, g, ch, u, l, f, w. Pojawienie się głoski l świadczy o pionizacji języka – zmiana z połykania niemowlęcego na dorosłe. 

 

Okres swoistej mowy dziecięcej- od 3. do 7. roku życia 

Jest to okres tzw. zabawy językiem, pytań i neologizmów, np.: tryskawica, czyli fontanna, czesadło, czyli grzebień. Następuje rozwój zdania kilkuwyrazowego, dziecko zauważa następstwo czasu. W wieku 5 lat realizuje szereg szumiący, czyli głoski sz, rz, cz, dż, a w 6-7 roku życia pojawia się głoska r. 

 

 "SZKOLNY TORNISTER" w wypowiedziach dziecka :

• 2 rok życia - "śkojny tojniśtej"
• 3 rok życia - "śkolny tolniśtel"
• 4 rok życia- "skolny tolnistel"
• 5 rok życia - "szkolny tolnistel"
• 6-7 rok życia- "szkolny tornister"

 

Na podstawie: L. Kaczmarek "Nasze dziecko uczy się mowy"